Nie zdajemy sobie także często sprawy z tego, jak wiele kłopotów, szczególnie w kontaktach z innymi ludźmi, wynika z tego, co dzieje się w naszej psychice, jak często padamy ofiarą tego, co Freud określił mianem przymusu powtarzania.
Życie psychiczne to nasze uczucia, myśli, nastroje. Ale nie tylko. Oprócz tej warstwy świadomej istnieje ogromny obszar nieświadomy. Zapisane tam są wspomnienia, do których nie mamy już dostępu, konflikty, których nie udało się rozwiązać, myśli i uczucia, których wolimy nie oglądać. Wszystko to spychamy do piwnicy i zamykamy na klucz. Dostęp do tego świata mamy w snach, często w sytuacjach trudnych, kryzysowych, ale gdy tak się dzieje, budzi się lęk i bezradność. W najlepszym przypadku udaje się to wszystko z powrotem zamknąć i głęboko zakopać klucz. Czasami jednak te treści zawzięcie walczą o to, by wydostać się na powierzchnię – i wydostają się, ale w zmienionej postaci, jako niezrozumiałe dolegliwości fizyczne, uporczywe myśli, depresje, lęki, kłopoty ze snem.
Samodzielna praca nad sobą, jakkolwiek pomocna, ma swoje ograniczenia. Można dotrzeć i zmienić to, co znajduje się blisko powierzchni, czyli blisko świadomości. Jeżeli źródła dolegliwości ukryte są głębiej, staje się to technicznie niemożliwe. Potrzebna jest profesjonalna pomoc – w zrozumieniu, rozwiązaniu konfliktów, które są źródłem cierpienia, utrudniają życie, osiąganie ważnych celów, uniemożliwiają nawiązywanie i utrzymywanie dobrych związków z innymi (przyjaciółmi, partnerami, dziećmi, ale też współpracownikami, szefami czy podwładnymi).
Taką profesjonalną pomocą jest psychoterapia. Psychoterapia psychoanalityczna to rozmowa, choć różni się od rozmów, jakie prowadzimy z bliskimi czy przyjaciółmi. Jak sama nazwa wskazuje – psychoterapia to zajmowanie się życiem psychicznym.
Rozmowa skupia się na tym, co dzieje się w świecie wewnętrznym pacjenta, jego myślach, uczuciach, wspomnieniach, snach i skojarzeniach – czyli tych ulotnych, czasami zaskakujących refleksjach, które nasuwają się w trakcie rozmowy. Rozmowa dotyczy także tego, co dzieje się w życiu pacjenta: co go nurtuje, zaprząta, martwi, ale też cieszy. Terapeuta pozwala pacjentowi zrozumieć, najpełniej i najgłębiej jak to możliwe, jego świat wewnętrzny, związki między tym, co dzieje się w życiu psychicznym a bieżącym życiem.
Psychoterapeuta nie udziela rad i nie daje recept.
Postawa taka wynika z szacunku dla pacjenta, dla jego decyzji i wyborów, ale też z głębokiej wiary w to, że pacjent, gdy pozna i zrozumie to, co dzieje się w ukrytej części jego psychiki, okaże się najlepszym ekspertem w swoich sprawach i potrafi podjąć najlepsze dla siebie decyzje.